Introducción a Platón. A Academia

Platón era un rapaz ateniense de familia aristocrática. O nome co que o coñecemos; Platón, era un mote que lle puso o seu profesor de ximnasia. O seu verdadeiro nome era Aristocles, pero como tiña a espalda moi ancha o chamaban Platón (que significa precisamente "aquel que ten anchas espaldas".
Cando tiña ao redor de vinte anos, iba con un poema dabaixo do brazo para un concurso, atopouse con Sócrates, e éste faloulle.
Impresionoulle tanto que abandonou a poesía e convertiuse no seu discípulo. Sen embargo fui un discípulo discreto. Aínda que hai moitas discrepancias con respecto a isto, se cree que non mantiveron unha relación perrsonal íntima, xa que non estivo presente cando Sócrates tomou a cicuta.
Por outro bando, tamén ñe certo que Platón ofreceuse a pagar a multa no seu xuicio. Camo todo isto sucedeu fai tanto tempo, é normal que haxa dúbidas para comprender como foi a súa relación personal.
Pero o que nos importa a nos é que a influcencia que tivo Sócrates sobre Platón foi moi intensa. Tanto, que as veces non podemos ver con claridade a figura de Sécrates, distorisonada pola admiración que lle tiña. De feito, moitas veces dicimos "o Sócrates platónico" porque máis que unha personaxe real en sí, falamos dunha personaxe idealizada. Digamos que cando falamos de "Sócrates" procuramos falar obxectivamente do mesmo, pero cando falamos de "o Sócrates platónico" falamos da personaxe idealizada de Platón, da imaxe que ten Platón do seu mestre.
Por poner un exemplo. Temos a "Justin Bieber", e a "Justin Bieber que ven as súas fans". Adivirto que, segundo a miña opinión persoal, Justin Bieber é unha persoa bastante desagradable, mentres que para as súas fans debe ser visto como alguén altamente desexable.
Con isto non quero dicir que Sócrates sexa como Justin (e menos mal). Tan só, que a persoa real pode ser ben distinta á imaxe que teñen dela os que a admiran.
A Platón, a morte de Sócrates o desfigurou. A partir diso, decidiu dedicarse a resolcer as cuestións que Sócrates se plantexara. ¿Qué é o home?, ¿Qué é a xustiza?, ¿Cal é a sociedade máis xusta?, ¿Qué é o ben?, ¿Cal é o mellor xeito de vivir?
Ese será o seu obxectivo. O que pasa é que Platón non só se quedaba nun plano teórico, senón que quería levar a un plano físico, real, as súas ideas. Por iso, durante un tempo, na súa xuventude intentou levar a práctica as súas ideas políticas por tres veces. Viaxou a Siracusa (Sicilia), e intentou establecer o seu sistema de goberno. Pero as tres veces fracasou. Ata que o final foi vendido como escravo e máis tarde salvado. Así que decidiu deixar de lado esa ambiciosa empresa para regrasar a Atenas.
Unha vez en Atenas fundou a Academia. Para vos posiblemente este nome esté asociado cos múltiples centros de estudos que hai. Non é que Platón fundara unha academia, e que houbera máis por Atenas, como hoxe en día hai nas cidades. É que as academias de hoxe en día se chamán así por ese centro de estudos que fundou Platón. Por iso dicimos "a Academia" en maiúscula, xa que ten nombre propio, e non dicimos "unha academia". En realidade, a Academia é o máis parecido que entendemos hoxe como Universidade. Poderíamos dicir que a Ancademia sería o antecedente das universidades actuais.
Para comprander todo isto hai que fecer un esforzo mental, coma se viaxáramos no tempo, eliminando todas a nosas ideas. Estamos nunha sociedade diferente, nun tempo distinto. Non o esquezades. Non había escolas as que os nenos asistiran. A educación non estaba reglada por unhas leis. Os nenos podían ter mestres que os pais designaban, que podían vir á casa, e cada mestre lle ensinaba cousas distintas a cada rapaz. Non había un plan de estudos como agora.
Os adultos estudiaban por desenvolver as súas virtudes, e por cultivarse, por amor a sabiduría e a beleza da arte. Só así sería visto como un ciudadano virtuoso, digno.
Na Academia, Platón, dedicouse ao estudo e a ensinanza, e olvidou a súa vida política. A Academia estiva aberta durante nove siglos, casi ata a caida do Imperio Romano.
Na fachada da Academia podía lerse a seguinte inscripción: ‘Aquí non entra nadie que no sepa xeometría’, debido a importancia que lle daba Platón ás matemáticas.
Platón quería que a súa morte a Academia a dirisixe o súa alumno máis aventaxado. Neste caso, Aristóteles. Sen embargo, a familia non fixo caso da súa última vontade e deixoulle a Academia ao seu sobriño. Esto chámase nepotismo, o dito vulgarmente "ter enchufe". Como os digo sempre en clase, intendade introducir este vocabulario pouco a pouco, xa que ademáis de máis preciso é moito más formal (e non negaredes que parecemos moito máis interesantes usando termos tan refinados).